Мова наша. Тыповыя памылкі «Нашай Нівы» за жнівень — 1

Увесь час мы ў «Нашай Ніве» запісваем тыповыя памылкі, якія выпраўляем у артыкулах рэпарцёраў і пазаштатных аўтараў. Гэтую падборку рассылаем супрацоўнікам.
Такім чынам мы стараемся ўзняць культуру мовы.

Праблема ў тым, што са школы і ўнівера людзі выходзяць з нетрывалымі ведамі беларускай. Да таго ж, дамінацыя расейскай мовы ў гарадскім асяроддзі, на радыё і ТБ блытае людзей. Даводзіцца ўвесь час нагадваць правілы.

Мы падумалі, што гэтыя памылкі могуць быць цікавыя і чытачам, якія вучаць мову ці любяць мову. Гэта ж тыповыя выпадкі.

Форма тлумачэння — мінімалістычная.
нЯсвоечасовы (слова з дзвюма асновамі, у другой націск падае на другі склад)

мазутА, а не мазут — у беларускай мове гэтае слова жаночага роду

падаткОвы, а не падаткавы

дырэктарАў

горадА, годА, інтэрнатА, рэестрА, камітэтА, кодэксА, футболА, матчА, ДанбасА, КрымА

байкотУ, канфліктУ, спортУ, суверэнітэтУ, чэмпіянатУ, рэферэндумУ, юбілеЮ, дарожкі з каменЮ, арнаментУ

блОкбастар

Ордэны, а не ардэны

Дэпард'ё

кавЕр-бэнд

Вялікае Княства Літоўскае — усё з вялікіх літар

канеЧне

станікаў, а не ліфчыкаў

бЕрэт, а не барэт

сЫшоў, падЫшоў, разЫшліся, абЫшліся (прыстаўка канчаецца на зычны), але прЫЙшоў (прыстаўка канчаецца на галосны)

па ўплывЕ, па суседствЕ, па назіраннІ, па стосЕ

з ЛябедзькаМ, з МіколаМ, з МаркоткаМ, з КупалаМ

1976—1981 — праз працяжнік (два злучкі, а не адзін злучок)

доктарка і дакторка — абодва варыянты магчымыя

прыязДЖала

высЕліць

лепш мінчук, а не мінчанін, пінчук, а не пінчанін, барысавец, а не барысаўчанін, кіевец, а не кіяўлянін, гамяльчук, а не гамяльчанін, берасцеец, а не брастаўчанін

ПДВ, а не ВДВ (паветрана-дэсатныя войскі), а вось ва Украіне — высокамабільна-дэсантныя войскі

маўзЕр

чараваць, а не калдаваць

бюст ПушкінА, але помнік ПушкінУ

таНЧыць

рэчавыя доказы (ад слова рэч), а не рэчыўныя (ад слова рэчыва)

Зычыць = wish, жадаць = desire. Зычыць поспеху, жадаць жанчыну.

Слова «мінак» - калька з расейскага прохожий, не злоўжывайце ім, яно паявілася ў мове ўсяго пару дзесяцігоддзяў назад. Для беларускай мовы была характэрная іншая логіка. Прохожие подскажут = людзі на вуліцы падкажуць, коробку заметили прохожие = скрынку прыкмецілі людзі на дарозе.

5,5 годА

бранЯтэхніка

Алена АмбразіЯду, а не Алена Амбразіаду

рокА, блюзА, джазА

неЙмаверна

анЕстэзія, энЕргія

інтэлІгентны

імаверны = магчымы, верагодны = праўдзівы

не дрэйф! (у загадным ладзе без мяккага знаку)

пЕльмені (е тут не пераходзіць у я ў першым складзе перад націскам, бо гэта слова неславянскага паходжання)